to kotetsi mou: Ο Πικάσσο για την Ειρήνη

Θεωρείται ο μεγαλύτερος και αν όχι ο σημαντικότερος, τότε ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα. Δημιουργός του κυβισμού και του κολάζ, δύο στυλ που επηρέασαν τους ζωγράφους των γενεών που ακολούθησαν μέχρι και σήμερα. Πρωτοποριακός, μοντέρνος, απρόβλεπτος, γυναικάς, άθρησκος, απολιτικός, ένα αληθινά ελεύθερο μα και ταλαιπωρημένο μέχρι και ανήσυχο πνεύμα, απαρνήθηκε πολλά και άλλα τόσα ακολούθησε, μια ιδιοφυία που από την απόλυτη φτώχεια κατάφερε να φτάσει στην κορυφή.

Πάμπλο Ρουίθ Πικάσο. Παρ'όλο που η πλειοψηφία του κόσμου γνωρίζει τα «απολύτως απαραίτητα» για αυτόν τον καλλιτέχνη, ελάχιστοι αναγνωρίζουν τα έργα που έκανε με θέμα την ειρήνη. Μια αξία που είχε υποτιμηθεί από τους ανθρώπους της εποχής του, καθώς έζησε για να δει και τους δύο παγκοσμίους πολέμους αλλά και τον πόλεμο της Κορέας.

Ο Πικάσο, που δημιουργούσε από πορτρέτα αφηρημένα και ρεαλιστικά μέχρι νεκρή φύση, καταθλιπτικά μα και αισιόδοξα έργα με πληθώρα θεμάτων –πάντα με το δικό του μοναδικό στυλ– και γνώρισε στον κόσμο το κολάζ και τον κυβισμό, είναι δυστυχώς λιγότερο αναγνωρίσιμος για τα έργα του που αφορούν την τόσο πολύτιμη και φυσικά διαχρονική αξία της ειρήνης. Φυσικά, η Γκουέρνικα είναι το πιο γνωστό του έργο, εξολοκλήρου αφιερωμένο στον τρόμο του πολέμου και κατά συνέπεια στην ανάδειξη της ειρήνης , αλλά δεν είναι το μόνο... Η γνωστή σε όλους μας εικόνα του περιστεριού από την Παλαιά Διαθήκη έγινε ευρέως γνωστή χάρη στον Πικάσο, που την καθιέρωσε. Και δεν είναι η μόνη δημιουργία του για την προώθηση της ειρήνης. Υπάρχει και ο ναός της ειρήνης, τον οποίο φιλοτέχνησε ο ίδιος. Από έναν καλλιτέχνη τέτοιου βεληνεκούς είναι λογικό να υπάρχουν αμέτρητα ακόμα έργα που εξυμνούν την ειρήνη και για αυτόν το λόγο αυτό το άρθρο είναι μονάχα μια αρχή.

Ο Πάμπλο Πικάσο είναι ο δημιουργός του Περιστεριού της Ειρήνης, ζωγραφίζοντάς το και δίνοντάς του τη σημασία που έχει σήμερα. Σύμβολο της Ειρήνης από την Παλαιά Διαθήκη, το περιστέρι φέρνει το μήνυμα της ύπαρξης στεριάς στον Νώε. Ο Πικάσο του δίνει ζωή ξανά στον μοντέρνο πια δικό του κόσμο μέσα από μια λιθογραφία που εμφανίζεται για πρώτη φορά δημόσια στην αφίσα για το Παγκόσμιο Συνέδριο Ειρήνης, που θα λάμβανε χώρα στο Παρίσι. Αυτά το 1949. Μπορεί όμως κανείς να καταλάβει ότι αυτός ο άνθρωπος δεν ξεχνούσε τίποτα και πως ό,τι υπήρχε στο μυαλό του ίσως άλλαζε και ωρίμαζε, δεν έφευγε όμως ποτέ. Αυτό ακριβώς συμβαίνει με το περιστέρι στα έργα του από την αρχή της καριέρας του μέχρι και πολλά χρόνια αργότερα.

Ήδη από το 1901, στα 20 του χρόνια – μεταβατικό στάδιο της καλλιτεχνικής και προσωπικής ζωής του – χρησιμοποιεί το περιστέρι στο δημιούργημά του Το Παιδί με το Περιστέρι. Σε αυτό το έργο του φαίνεται ολοκάθαρα ότι συνδέει την παιδικότητα με την ελπίδα. Ένα έργο που γεννήθηκε την εποχή που η αυτοκτονία του καλύτερού του φίλου, ο χαμός του μέσα σε μια πολύ δύσκολη για εκείνον εποχή, του θυμίζει το χαμό της μικρής αδερφής του, για τον οποίο νιώθει ένοχος, αφού είχε υποσχεθεί πως αν γινόταν καλά η αδερφή του, εκείνος θα σταματούσε να ζωγραφίζει. Δύο θάνατοι που συγκλονίζουν τη ζωή του. Και για την αυτοκτονία του Κασαχέμας κατηγορεί τον εαυτό του, που είχε γοητεύσει την κοπέλα με την οποία ήταν ερωτευμένος ο ίδιος ο Κασαχέμας. Το Παιδί με το Περιστέρι είναι η ελπίδα, στην οποία ο Πικάσο προσπαθεί εκ των υστέρων να δώσει ζωή. Η ελπίδα είναι στα χέρια ενός μικρού κοριτσιού, που θα μπορούσε να είναι και η αδερφή του.

Σαράντα οχτώ χρόνια μετά, το περιστέρι ξαναγεννιέται στην τέχνη του Πικάσο από τους θανάτους τόσων αθώων ανθρώπων. Το τέλος του πολέμου, ο ερχομός του περιστεριού, που στην αφίσα πετάει και φαίνονται και τα δύο φτερά του ολοκάθαρα, σηματοδοτούν το τέλος των φρικτών και άδικων θανάτων του πολέμου. Αν και ποτέ δεν ήταν φανατικός οποιασδήποτε θρησκείας, εμπνέεται από το Χριστιανισμό, επειδή ξέρει ότι είναι κάτι που οι άνθρωποι που έχουν υποφέρει από τα δεινά του πολέμου χρειάζονται και καταλαβαίνουν. Απλό, συμβολικό, ελπιδοφόρο.

Όμως, ο Πικάσο χρησιμοποίει ξανά την εκκλησία για να συνδυάσει το Χριστιανισμό με την Ειρήνη. Ο Ναός της Ειρήνης στο Βαλωρίς της Νίκαιας αποτελείται από δύο τοιχογραφίες του καλλιτέχνη. Έργα που έκανε το 1952: ο Πόλεμος από τη μία πλευρά, που αποτελείται από μαύρες σκιές και περιγράμματα από φιγούρες με όπλα κάθε λογής και ένα άρμα, χρώματα που μπλέκονται μεταξύ τους σε πλήρη αταξία. Στη μία άκρη, όμως, υπάρχει μία φωτεινή φιγούρα σε μπλε φόντο ενός γυμνού άντρα με ένα κοντάρι και μια ασπίδα στα χέρια. Πάνω τους διακρίνονται μια ζυγαριά κι ένα περιστέρι, στο μπροστινό μέρος της ασπίδας, πάνω από ένα πρόσωπο τέρατος που φαίνεται θολά σε γκρι χρώμα. Στην απέναντι πλευρά η τοιχογραφία της Ειρήνης, με λαμπερές φιγούρες ανθρώπων διάφορων ηλικιών, που παίζουν και ζουν γαλήνια στη φύση. Ανάμεσά τους κι ένας Πήγασος. Οι δύο αυτές πλευρές ενώνονται από έναν τοίχο με τέσσερις φιγούρες, μια μαύρη, μια κίτρινη, μια κόκκινη και μια λευκή, να κρατάνε έναν κίτρινο κύκλο με ένα περιστέρι στο εσωτερικό του.

Ο Πικάσο είναι γνωστός σε όλους για τα έργα του, το μοναδικό του στυλ και την πρωτοπορία του, αλλά, παραδόξως, ελάχιστοι του αναγνωρίζουν ότι καθιέρωσε το περιστέρι ως σύμβολο της ειρήνης σε παγκόσμιο επίπεδο. Η απλότητα στα έργα του τα αφήνει να μιλήσουν κατευθείαν στην ψυχή των ανθρώπων και να τους κάνει να σκεφτούν και να αναγνωρίσουν την ευκολία με την οποία μπορούν να φτάσουν τον κόσμο στην ευτυχία και την ειρήνη. Ενώ η τέχνη του φαίνεται αρχικά ιδιαίτερα περίπλοκη, τα θέματα των έργων του είναι συνήθως πολύ απλά, όπως η ειρήνη, η αγάπη, η ζωή και ο θάνατος, η καθημερινότητα και η φύση των ανθρώπων. Με τις τεχνοτροπίες του κατάφερε να τα κάνει κατανοητά στους ανθρώπους και να τα θυμούνται όσος καιρός και αν περάσει.