10/3/11

Henri de Toulouse – Lautrec: Υψηλή Τέχνη από τη Χαμηλότερη Τάξη


Είναι γνωστό ότι πολλοί από τους καλύτερους καλλιτέχνες παγκοσμίως, που έχουν δημιουργήσει διαχρονικά αριστουργήματα, έχουν περάσει από πολλές δυσκολίες. Θεωρείται επίσης δεδομένο ότι η δυστυχία, τα εμπόδια και οι αντίξοες συνθήκες αποτελούν πηγή έμπνευσης ή κίνητρο για τους ανθρώπους με καλλιτεχνική φλέβα, είτε αυτοί είναι μουσικοί, είτε ζωγράφοι, φωτογράφοι, συγγραφείς, ηθοποιοί ή σκηνοθέτες. Η μοίρα του Henride Toulouse Lautrec του επιφύλασσε πολλές συμφορές και αναποδιές, παρ’ όλο που ξεκίνησε τη ζωή του με τις καλύτερες προδιαγραφές και με παραπάνω εφόδια από όσα χρειαζόταν. Αυτή η αντίθεση και μόνο στη ζωή του είναι αρκετή για να τον κάνει, πάντα σε συνδυασμό με το υπέρτατο ταλέντο του, έναν από τους πιο φημισμένους καλλιτέχνες στον κόσμο. Οπότε, ο Toulouse Lautrec πληροί τις παραπάνω ‘‘προδιαγραφές’’ στο έπακρον. Όπως προανέφερα, τα προβλήματα και οι δυσχέρειες δεν αποτελούν και τόσο μεγάλο εμπόδιο για έναν καλλιτέχνη, αφού συνήθως του προσθέτουν περισσότερο κύρος και λόγους για διεθνή αναγνώριση. Πόσο εύκολο είναι όμως όταν κάποιος που βυθίζεται όλο και πιο πολύ μέσα στο βούρκο, τη βρώμα, τον υπόκοσμο και την ‘‘αμαρτωλή’’ ζωή να μπορεί να παρουσιάσει αυτόν τον τόσο διαφορετικό κόσμο ως υψηλή τέχνη στα σαλόνια που αποδοκίμαζαν αυτήν την υποκουλτούρα και τον τρόπο ζωής; Όχι και τόσο. Ειδικά για έναν άνθρωπο που ενώ μπορούσε να απορρίψει μια τέτοια ζωή και κανονικά του ήταν ανεπίτρεπτο ακόμα και να τη σκέφτεται, είχε γίνει πλέον μέλος του κόσμου των εφήμερων απολαύσεων στα χρόνια της τόσο οξύμωρης belle époque
Αυτά που κάνουν τον Γάλλο ζωγράφο να ξεχωρίζει ανάμεσα από τους άλλους καλλιτέχνες του μετα-ιμπρεσιονισμού είναι οι ψυχολογικές του δοκιμασίες που αφορούσαν στην απομόνωσή του από την αριστοκρατική τάξη, τα μακροχρόνια προβλήματα υγείας που συνεχώς αντιμετώπιζε και την εμμονή του με το να επικεντρώνεται συνεχώς σε ‘‘απαγορευμένα’’ θέματα. Η τέχνη του, και κυρίως οι αφίσες του, για τις οποίες είναι πρωτίστως γνωστός, απεικονίζουν πολύ έντονα όχι μόνο την ιδιαίτερη τεχνική του αλλά και την ίδια του τη ζωή.
 Οι μεγάλες δημιουργίες του
 Αριστουργήματά του, όπως το Μοulin Rouge: La Goulue, που ολοκληρώθηκε το 1891 και βρίσκεται σε προσωπική συλλογή, Το Φιλί, που ολοκληρώθηκε την επόμενη χρονιά και αυτή τη στιγμή βρίσκεται στην προσωπική συλλογή της Mme. Dortu στο Le Vesinet, της Γαλλίας, το Στο Κρεβάτι, της ίδιας χρονιάς, που επίσης ανήκει σε προσωπική συλλογή, το Οδός desMoulins:Η Ιατρική Επιθεώρηση, του 1893, που βρίσκεται στο National Gallery of Art, τοΜέσα στο Σαλόνι της Οδού des Moulins, του 1894 και βρίσκεται στο μουσείο Toulouse – Lautrecστο Albi και τέλος, η αφίσα της Jane Avril, του 1899, είναι μόνο λίγα παραδείγματα που αποδεικνύουν περίτρανα τα καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά του που τον κάνουν τόσο μοναδικό. Ακόμη περισσότερο το γεγονός ότι αυτός ο ‘‘απόκρυφος’’ κόσμος είναι ικανός να αποτελέσει κύριο θέμα στην υψηλή τέχνη.
Σε πολλά από τα έργα του, δε δίνεται ακριβής χρόνος και τόπος, αλλά συγκρίνοντας για παράδειγμα Το Φιλί και το Στο Κρεβάτι με το Μέσα στο Σαλόνι της Οδού des Moulins, ο οποιοσδήποτε  μπορεί να υποθέσει ότι αυτές οι σκηνές είναι πέρα για πέρα αληθινές και λαμβάνουν χώρα σε οίκους ανοχής ή αλλιώς σε κάποιο maisoncloseή καμπαρέ. Δεδομένου ότι ο καλλιτέχνης ζούσε στους οίκους ανοχής, είναι φυσικό να υποθέσει κανείς ότι ήταν μπροστά στις παραστάσεις που απεικόνιζε, οι οποίες συνέβαιναν κατά τη διάρκεια της ημέρας, τις ώρες που οικοπέλες δε δούλευαν. Αν υποθέσουμε ότι οι φιγούρες Στο Κρεβάτι και στο Το Φιλί είναι γυναίκες, κάτι που αποδεικνύεται εύκολα από τα χαρακτηριστικά των πιο ανδροπρεπών γυναικών (από το Μεσα στο Σαλόνι της Οδού des Moulins φαίνεται καθαρά ότι ο καλλιτέχνης ζωγράφιζε χωρίς διακρίσεις και τις πιο ανδροπρεπείς πόρνες), τότε μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι ο Lautrec ήταν πλέον μέλος της οικογένειας των καμπαρέ και ήταν ίσως ο πιο ισχυρός συνδετικός κρίκος του απαγορευμένου με την τέχνη.
Η σχέση του Toulouse – Lautrec με τις γυναίκες της νύχτας ήταν τόσο στενή, ιδιαίτερα με αυτές των καμπαρέ της Rued’ Amboise, που του είχε ζητηθεί να διακοσμήσει τους τοίχους ενός salon. Τότε κιόλας άρχισε να ζωγραφίζει τους πίνακες με τις ερωτικές περιπτύξεις ανάμεσα σε γυναίκες.
 Μέλος της belle époque
Το μετα-ιμπρεσιονιστικό στυλ του επηρέασε μεγάλους καλλιτέχνες όπως τον Picasso και εξηγεί την αλληλεπίδρασή του με καλλιτέχνες σαν τον Van Gogh. Η εποχή εκείνη όμως ήταν άλλο ένα κοινό που συνδέει αυτούς τους μεγάλους καλλιτέχνες. Τα καμπαρέ έγιναν απίστευτα δημοφιλή κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας του 19ου αιώνα. Η λεγόμενη belle époque ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα και διήρκεσε μέχρι την αρχή του επόμενου. Η belle époque χαρακτηρίζεται κυρίως από την άνθηση των γραμμάτων και της τέχνης. Ο Guyde Maupassant περιγράφει εκείνη την περίοδο στα γραπτά του και είναι απαραίτητο να σημειωθεί ότι η ζωή του αριστοκράτη είχε πολλές ομοιότητες με αυτήν του Henride Toulouse – Lautrec. Αυτές οι δύο δυνατές και ενδιαφέρουσες προσωπικότητες κατάφεραν με επιτυχία να αποδώσουν με εικόνες ή με λέξεις την decadence των περιορισμών, της ηθικής και της καλής συμπεριφοράς της εποχής. Είναι λοιπόν φυσικό να θεωρήσουμε τον HenrideToulouse – Lautrec τον ‘‘ηγέτη’’ μιας επανάστασης ενάντια σε όλες τις κοινωνικές αξιώσεις.

Ο Lautrec εκ των έσω

Η επιλογή των ριψοκίνδυνων θεμάτων που απεικόνιζε είναι βαθιά ριζωμένη στο παρελθόν του ακόμα και όταν αυτά που δημιουργούσε φαινομενικά ανήκαν αποκλειστικά στο παρόν του. Από πολύ μικρός έδειξε την κλίση του στην τέχνη και τη μεγάλη του αγάπη, την ιππασία. Στο Παρίσι, που πήγε για να ζήσει μακριά από την καθοδήγηση του σπιτιού του, παγίδευσε τον εαυτό του σε μια ζωή, που υπό κανονικές συνθήκες δε θα τον οδηγούσε πουθενά. Το τεράστιο ταλέντο του όμως κατάφερε να ρουφήξει και να αναδείξει μια διαφορετική τέχνη, μια ιδιαίτερα ωμή μα διαπρεπή τέχνη που γεννήθηκε από τον ακραίο τρόπο ζωής του.




Ο Lautrec απομονώθηκε από το αριστοκρατικό φόντο της ζωής του, ιδιαίτερα μετά την απογοήτευση του πατέρα του, που σοκαρίστηκε όταν είδε πως ο γιός του δούλευε για άλλους και πουλούσε τα έργα του για να ζήσει. Δεν ήταν λοιπόν τα ανατομικά του προβλήματα που τον απομάκρυναν από την οικογένειά του. Η αφίσα του Moulin Rouge:La Goulue, μία από της πιο διάσημες δημιουργίες του αποτελούσε πηγή ντροπής για τον πατέρα του, που έβλεπε ότι ο γιός του διαφήμιζε τα Moulin Rouge. Η μητέρα του όμως τον υποστήριζε και το βοηθούσε μάλιστα να βρει εκθέσεις και να πουλήσει τα έργα του. Ο Lautrec πρατηρούσε και μαγευόταν από τον τρόπο που οι άνθρωποι διαφόρων τάξεων δρούσαν μέσα στα καμπαρέ.
Μέχρι τα 14 του ήταν ο ‘‘τέλειος’’ αριστοκράτης, φιλελεύθερος και αθλητικός. Μετά από κάποια ατυχήματα που είχε όμως, τα πόδια του έμειναν ατροφικά με αποτέλεσμα το ύψος του  να μην ξεπεράσει το 1.54μ. Τα ατυχήματά του ίσως ήταν τα πρώτα σημάδια που έδειχναν πως τα δύο του πάθη, η ιππασία και η τέχνη θα τον κατέστρεφαν. Η εικόνα του πλέον δεν ήταν αυτή που ‘‘έπρεπε’’. Μεγαλώνοντας έγινε τακτικός πελάτης των καμπαρέ της σαγηνευτικής Μονμάρτης αφού μονάχα εκεί ένιωθε πως έβρισκε τον έρωτα. Κι όμως, δεν ήταν οι εφήμερες απολαύσεις και τα γυμνά σώματα που τον τραβούσαν αλλά περισσότερο η τρυφερότητα που του έδειχναν αυτές οι γυναίκες τις οποίες και ο ίδιος αντιμετώπιζε φιλικά.

Η τέχνη έγινε η ζωή του, και αφού η ζωή του ήταν τόσο επηρεασμένη από την παράξενη εμφάνισή του, είναι επόμενο να φωτίσει και την τέχνη του. Ο Toulouse – Lautrec αποφεύγει να απεικονίσει τα πόδια αυτών που ζωγραφίζει. Στα έργα του Το ΦιλίΣτο Κρεβάτι και Jane Avril δεν δείχνει τα πόδια των γυναικών. Είτε είναι σκεπασμένα από σεντόνια, είτε δίνει έμφαση στο επάνω μέρος των σωμάτων είτε τα σκεπάζουν μακριά φορέματα. Η Jane Avril ειδικά έχει τόσο μακρύ φόρεμα που μοιάζει με παλιά κούκλα, από αυτές που είχαν μόνο σώμα και αντί για πόδια απλά ένα φόρεμα. Ακόμα και όταν τα πόδια των γυναικών φαίνονται, καλύπτονται από μαύρες κάλτσες ή μπότες που δεν τραβούν το βλέμμα του κοινού, κάτι που συμβαίνει στα Moulin Rouge: La GoulueΟδός des Moulins: Η Ιατρική Επιθεώρηση και το Μέσα στο Σαλόνι της Οδού desMoulins. Ακόμα και οι γυναίκες που επέλεγε να ζωγραφίσει μας γυρνούν πίσω στα χρόνια ανατομικά προβλήματα του, αφού είναι όλες τους πόρνες, που δεν είχαν πρόβλημα με τα ατροφικά του πόδια και την εμφάνισή του, και όχι μοντέλα όπως πολλοί καλλιτέχνες συνήθιζαν να ζωγραφίζουν.




Όπως έχει ήδη αναφερθεί, ο Lautrec ελκυόταν από τα ‘‘απαγορευμένα’’ θέματα και είχε εμμονή με το να χρησιμοποιεί μειονότητες στην τέχνη του. Φλέρταρε, μεταφορικά και κυριολεκτικά με τις χορεύτριες και τις πόρνες στη ζωή και στην τέχνη του. Η πλειοψηφία των αφισών και των πινάκων του επικεντρώνονται στους χορούς τους, τη δουλειά τους και τη ζωή τους. Διάλεγε να απεικονίζει γυμνές γυναίκες κατά τη διάρκεια ιατρικής επιθεώρησης ή ομοφυλόφιλες πόρνες κατά τη διάρκεια των ερωτικών τους επαφών. Ο ίδιος θεωρούσε ακόμα και τον εαυτό του ‘‘απαγορευμένο’’ γιατί ήξερε ότι έτσι τον έβλεπαν οι υπόλοιποι αριστοκράτες. Η τέχνη του σόκαρε, κι αυτό εξηγεί το λόγο για τον οποίο ήταν διάσημος και αποδεκτός από τις χαμηλότερες τάξεις. Κι άλλοι καλλιτέχνες όπως ο Courbet είχαν ήδη απεικονίσει ομοφυλόφιλες γυναίκες μαζί αλλά αυτές οι δημιουργίες του δεν ήταν ιδιαίτερα διάσημες αφού τις αγόραζαν άντρες κυρίως για τις προσωπικές τους συλλογές. Αυτό ίσως έκανε την τέχνη του Lautrec ιδιαίτερα αλλά μυστικά δημοφιλή όχι συλλογικά, αλλά σε συγκεκριμένα άτομα και σε ανθρώπους που ακολουθούσαν τον μποέμικο τρόπο ζωής.

Ο HenrideToulouse – Lautrec κατάφερνε να εκφράσει την ψυχή του μέσα από τα έργα του ενώ παράλληλα έδειχνε έναν κόσμο που πολλοί γνώριζαν (ίσως πολύ καλά) αλλά δημοσίως προσποιητά αγνοούσαν. Μελετώντας την τέχνη του, μπορεί κανείς να δει πως ήταν ένας άξιος εκπρόσωπος της μοντέρνας τέχνης καθώς η τέχνη του ήταν ανυπότακτη και επαναστατική, αντιδραστική στα πρότυπα της εποχής αλλά και της σημερινής. Οι αναρχικές πινελιές του τον κάνουν αξέχαστο προσδίδοντάς του μια υστεροφημία που θα τον κρατήσει ζωντανό σε όλες τις εποχές και της κοινωνικές τάξεις.
Στα 30 του, όπως φαίνεται από τα έργα του, είχε ήδη ξεχάσει τις κοινωνικές αξίες της τάξης του και είχε προχωρήσει σε μια πλήρη εξοικείωση με τις ‘‘απαράδεκτες’’ δραστηριότητες των καμπαρέ και των οίκων ανοχής, ολοκληρώνοντας την μετάβαση του από τα Chateaux στα καμπαρέ. Ήξερε τη ζωή αυτή απ’ έξω κι ανακατωτά, ζώντας την από πρώτο χέρι και ο πρόωρος θάνατός του ήταν ίσως το ‘‘τίμημα’’ της ζωής που επέλεξε. Ίσως να μην είχε πεθάνει τόσο νέος αν δεν είχε φύγει από το φυσικό του περιβάλλον αλλά είναι σίγουρο ότι δε θα είχε δημιουργήσει τόσα αριστουργήματα και δε θα είχε εμπλουτίσει το κίνημα της μοντέρνας τέχνης με την τόσο έντονη συμβολή του.
 
Στο Κρεβάτι
To Φιλί
Moulin Rouge - La Goulue
Mέσα στο Σαλόνι της Οδού des Moulins
Οδός des Moulins: Ιατρική Επιθεώρηση
Jane Avril

ΠΕΡΙΣΣΌΤΕΡΑ ΑΡΘΡΑ ΜΟΥ ΣΤΟ WWW.FLOWMAGAZINE.GR






1 σχόλιο: